PEG-J sonde

De indicatiestelling voor het plaatsen van een PEG-J sonde (klinisch en poliklinisch) gaat altijd in overleg met behandeld arts, de verpleegkundig consulent voeding en de MDL-arts.

Indicaties

• het niet kunnen voeden via de maag
• toedienen van medicatie direct in de darm (bijvoorbeeld bij de ziekte van parkinson)
• combinatie van voeden via het jejunum en hevelen van de maag

De verpleegkundig consulent voeding coördineert de PEG-J plaatsingen klinisch en poliklinisch in Ziekenhuis Gelderse Vallei. Zij begeleidt het traject van de plaatsing van de PEG-J sonde. De verpleegkundig consulent voeding is beschikbaar voor vragen over de sonde en de plaatsing.

Nuchter zijn

Het is belangrijk dat een patiënt nuchter is voordat de sonde geplaatst wordt. De instructies voor het nuchter zijn leest u op de pagina Nuchter zijn voor uw operatie. Krijgt u al sondevoeding via een neusmaagsonde, dan moet u 3 uur voor de ingreep stoppen met het toedienen van de sondevoeding, tenzij anders is afgesproken met u. 1 dag voor de ingreep stopt u met zuurremmende medicatie.

Antistolling

• Acetylsalicylzuur/NSAID/clopidogrel: continueren
• Clopidogrel (Plavix ®), Dypiridamol (Persantin ®), Ticagrelor (Brilique ®), Prasugrel (Efient ®): Stop dit 7 dagen voor het onderzoek indien dit in combinatie met ascal wordt gebruikt. Monotherapie continueren
• DOAC: Dabigatran (Pradaxa®), Rivaroxaban (Xarelto®), Apixaban (Eliquis®), Edoxaban (Lixiana ®): 48 uur voor onderzoek staken. Zie onderstaande tabel 1 voor tijdsinterval stop NOAC. Herstart NOAC minimaal 24 uur na ingreep
• Coumarine-derivaten (acenocoumarol/fenprocoumon): continueren, 38-48 uur voor onderzoek vitamine K 10 mg oraal (in praktijk om 18:00 uur 2 dagen voor onderzoek), cito INR-controle op de dag van de scopie

Richtlijnen voor patiënten met diabetes mellitus

• bij orale antidiabetica: ochtend van het onderzoek geen tabletten geven
• bij 1 x daags langwerkende insuline (bijvoorbeeld Insulatard, Humuline NPH, levemir of Lantus). Als men deze ‘s avonds spuit: normaal spuiten. Als men deze ‘s ochtends spuit: injectie verschuiven tot na het onderzoek
• bij 2 x daags insuline (bijvoorbeeld Mixtard, Humuline mix of Novomix): De ochtend van het onderzoek geen insuline spuiten. Als men weer een lunch gebruikt: voor de lunch de helft van de dosering spuiten, die men normaal voor het ontbijt gebruikt. ’s Avonds weer spuiten zoals gebruikelijk.
• bij kortwerkende insuline (bijvoorbeeld Actrapid, Apidra, Humalog of NovoRapid) in combinatie met langwerkende insuline: langwerkende insuline ongewijzigd spuiten. Nuchter zijn voor het onderzoek betekent ook geen kortwerkende insuline spuiten. Zodra men na het onderzoek weer gaat eten: kortwerkende insuline spuiten voor de maaltijd zoals gebruikelijk.
• bij insulinepomp therapie (CSII): basaalstand ongewijzigd laten. Nuchter voor onderzoek betekent ook niet bolussen. Zodra men na het onderzoek weer gaat eten: bolussen voor de maaltijd zoals gebruikelijk.
• bij Actrapidpomp: bij stoppen van orale voeding of sondevoeding: aanpassing actrapidpomp in overleg met internist of arts assistent interne geneeskunde

Ongeveer 1,5 uur voor plaatsing van de PEG-J sonde is de opname op de dagbehandeling. U krijgt 1 uur voor de ingreep antibiotica via een infuus.

De maag-darm-leverarts plaatst de PEG-J sonde. Het inbrengen vindt plaats op de endoscopiekamer. Deze plaatsing gebeurt onder een sedatie (verdoving). Dit is geen narcose, maar medicatie die het bewustzijn verlaagt zodat u niets van de ingreep merkt.

Een PEG-J sonde wordt ingebracht door middel van een endoscopische procedure. Nadat de gastroscoop in de maag gebracht is, wordt de onderzoeksruimte verduisterd. Met behulp van transilluminatie wordt de plaats van de PEG sonde bepaald. Onder plaatselijke verdoving wordt een klein sneetje in de buikwand gemaakt waardoor een draad naar binnen gevoerd wordt. Met de scoop wordt de draad via de mond naar buiten gehaald. Daar wordt de PEG sonde aan de draad vastgemaakt. Vervolgens wordt de sonde voorzichtig aan de draad via het gemaakte sneetje naar buiten getrokken. Aan de binnenkant van de maag zit het inwendige fixatieplaatje van de PEG sonde.

Door de PEG sonde wordt de J-sonde geplaatst. Deze wordt met de tip ongeveer 20 cm ver in de dunne darm gelegd.

Na het plaatsen van de PEG-J sonde gaat u terug naar de dagbehandeling. Via de PEG-J sonde wordt 1 uur na plaatsing water toegediend. Als na toediening van het water geen pijn of misselijkheidklachten optreden mag u naar huis. Het opstarten van de sondevoeding gebeurt in de thuissituatie en niet in het ziekenhuis.

Om de PEG-J sonde wordt een fistelkanaal gevormd tussen de maagwand en de buikwand. Het is belangrijk dat dit kanaal zich vormt, zodat er geen vocht of lucht in de buikholte kan komen.

Het is belangrijk dat het fixatieplaatje (driehoekplaatje) dat op de sonde zit, de eerste 7 dagen op dezelfde afstand vast blijft zitten. De juiste afstand is aangegeven door middel van een markering (pleister) op de sonde vlak achter het fixatieplaatje (zie foto). Maak dit niet los.

• maak 1 keer per dag de insteekopening schoon met een steriel gaasje gedrenkt in Chloorhexidinedigluconaat 0,5% m/vin alcohol 70%. Leg het gaasje op de insteekopening en veeg het gaasje over de buik van de insteekopening af. Pak bij elke veegbeweging een nieuw schoon gaasje
• maak het fixatieplaatje niet los. Controleer of de pleister nog vlak achter het fixatieplaatje zit
• controleer de insteekopening bij het fixatieplaatje. Bij een te strakke fixatie kan onder het fixatieplaatje een drukplek ontstaan op de huid. Neem dan contact op met de verpleegkundig consulent voeding
• controleer de insteekopening op roodheid, lekkage van pus, bloed en maaginhoud
• plaats na het schoonmaken een steriel splitgaas om de sonde heen en plak een pleister op de split van het gaasje
• maak de sonde vast met de griplok pleister, deze kan 1 week blijven zitten

• als er tijdens de eerste week na plaatsing van de PEG sonde hevige buikpijn optreedt, stop dan direct met voeden en neem contact op met de verpleegkundig consulent voeding. ’s Avonds, ’s nachts en in het weekend neemt u contact op met de Spoedeisende Hulp van het ziekenhuis
• u mag wel douchen, maar niet in bad

was al een PEG sonde aanwezig? Dan hoeft de fixatie niet strak te zijn omdat het fistelkanaal al gevormd is. Volg hierbij de instructie verzorging PEG-J na 7 dagen

Het fistelkanaal is gevormd. De strakke fixatie van de PEG sonde tegen de buikwand aan is niet meer nodig.

• verwijder de pleister op de sonde. Deze is niet meer van belang
• sonde gewoon mee wassen met de dagelijkse was— of douchemoment. Desinfecteren is niet meer nodig
• als de sonde geen vocht meer afscheidt, is een gaasje om de sonde ook niet meer nodig
• het is belangrijk de sonde elke week een kwartslag te draaien en vast te zetten met een grip lok pleister zodat de insteek niet gaat wijken

Zwemmen mag na 2 weken weer opgepakt worden. Als u gaat zwemmen in chloorhoudend water is het verstandig de PEG sonde af te plakken met een doorzichtige pleister. Zwemmen in zee heeft geen speciale behandeling nodig.

Dompel de sonde na 7 dagen dagelijks een 5 tot 7 cm naar binnen. Hiermee wordt voorkomen dat het plaatje in het maagslijmvlies vast gaat groeien (buried bumper, zie complicaties). Dit kan tijdens de dagelijkse verzorging

Let op

Dompel de sonde, maar draai de sonde niet. Dit kan terugdraaiing van de J-sonde naar de maag veroorzaken. Als het niet lukt om de sonde te dompelen, overleg dan met de verpleegkundig consulent voeding

Dompelen

Maak het fixatieplaatje los maken en duw de sonde naar binnen. Trek de sonde weer aan en fixeer het fixatieplaatje weer tegen de buikwand aan met twee millimeter tussenruimte.

De PEG-J sonde mag niet gedraaid worden!

Probeer zo min mogelijk fijngemalen medicatie door de sonde te geven, maar overleg met de apotheker welke medicatie omgezet kan worden om het risico op verstopping van de sonde tot een minimum te beperken.

Het voorkomen van een vertopping:

• bij het gebruik van sondevoeding via de pomp, spoel de sonde minimaal 4x per dag door met 30 ml lauwwarm water
• spoel de sonde iedere keer door met 30 ml lauwwarm water nadat voeding of medicatie door de sonde is gegeven
• spoel de sonde 1 x per dag door met 30 ml lauwwarm water als de sonde niet wordt gebruikt

Bij verstopping:

• probeer de sonde door te spuiten met een 20 ml spuit met handwarm water. Maak met een spuit een pompende beweging
• rol de sonde eens door de vingers als voeding aangekoekt zit. Spuit door met hand warm water en herhaal dit nogmaals
• gebruik voor het ontstoppen alleen handwarm water, of een mespuntje bakingsoda opgelost in een 20ml Enfit spuit of Natriumbicarbonaat 4,2 %
• is de sonde verstopt door sondevoeding, dan kan de verstopping vaak opgelost worden door bovenstaande methoden
• wanneer medicatie de oorzaak is van de verstopping, dan is dit vaak lastig op te lossen
• wanneer het niet lukt de verstopping op te lossen, laat de sonde dan zitten en neem contact op met de verpleegkundig consulent voeding

Let op

Gebruik geen kleiner spuitje dan 10 cc om de sonde open te krijgen. Kleinere spuitjes kunnen de druk in de sonde zo verhogen dat er een gaatje in de sonde kan komen.

Neem contact op met verpleegkundig consulent voeding bij volgende verschijnselen:

• lekkage langs de sonde
• irritatie van het fistelkanaal
• ontsteking van het fistelkanaal
• hypergranulatieweefsel
• buried bumper: het inwendige fixatieplaatje aan de binnenkant van de maag is vast gaan groeien in het maagslijmvlies
• drukplekken van de sonde

Een PEG sonde hoeft pas verwisseld te worden bij slijtage.

Let op

Het witte klemmetje moet alleen dichtgezet worden om terugvloed uit de maag te voorkomen als de dop van de eindconnector open is. In alle andere gevallen geeft het extra schade en slijtage aan de sonde als het klemmetje dicht staat, waardoor de sonde eerder verwisseld moet worden. Plaats het witte klemmetje zo dicht mogelijk bij de eindconnector.