Hersenontsteking beter behandelen
Auto-immuun aandoeningen komen ook voor in de hersenen. Peter Maat, neuroloog in Ziekenhuis Gelderse Vallei, heeft met zijn promotieonderzoek een bijdrage geleverd aan de kennis over de oorzaken en behandeling van zogenoemde paraneoplastische auto-immuunziekten in de hersenen. Een bijzonder voorbeeld is ijsbeer Knut die in 2011 in de dierentuin in Berlijn overleed aan een hersenontsteking (auto-immuun encefalitis) door anti-NMDA receptor antistoffen.
De Edese neuroloog beschrijft in zijn proefschrift onder andere dit ziektebeeld en verschillende facetten van de auto-immuun antistoffen die bij deze ziekten voorkomen. Het zijn vaak ernstig verlopende ziektebeelden. ‘Belangrijkste is, dat ik hoop dat door meer kennis rond deze auto-immuun beelden meer patiënten vroegtijdig herkend en behandeld kunnen worden en in tegenstelling tot vroeger kunnen genezen.’
Promotie
Peter Maat promoveert op 24 maart 2016 aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam op het onderwerp van Paraneoplastische Neurologische Syndromen (PNS). Dit zijn ziektebeelden waarbij de functie van het zenuwstelsel wordt verstoord door een immuunreactie uitgelokt door een tumor. Het lichaam maakt antistoffen aan tegen de tumor. Die richten zich helaas ook tegen eigen hersenweefsel en verstoren de functie. De antistoffen worden paraneoplastische antistoffen genoemd. Bijzonder is dat in 70% van de mensen het ziektebeeld PNS het allereerste signaal is van de aanwezigheid van de tumor. De diagnose leidt dan tot de zoektocht naar de tumor. Het proefschrift toont de resultaten van onderzoek naar een aantal facetten van deze paraneoplastische antistoffen.
Knut
Als voorbeeld van zijn promotieonderzoek vertelt Peter graag over ijsbeer Knut: ‘In augustus 2015 werd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature de oorzaak beschreven van het overlijden van de beroemde ijsbeer Knut. Knut werd als welpje verstoten door zijn moeder en opgevoed door de verzorgers van de dierentuin in Berlijn. Op vierjarige leeftijd overleed Knut in 2011 plotseling na zware epileptische aanvallen. Bij onderzoek bleek later dat sprake was geweest van een hersenontsteking die veroorzaakt werd door antistoffen tegen de NMDA-receptor, een eiwit aan het oppervlak van hersencellen dat fungeert als een ontvanger voor NMDA, een signaalstofje (neurotransmitter) afgegeven door andere hersencellen.’
Ziektebeeld
Bij mensen komt dit zeldzame ziektebeeld ook voor. Peter Maat: ‘In mijn proefschrift worden de eerste 15 patiënten in Nederland met dit ziektebeeld beschreven. Hierbij is gebleken dat patiënten vaak jonge vrouwen zijn, die ernstige psychiatrische en soms atypische epileptische klachten ontwikkelen als gevolg van deze antistoffen. Het herkennen van het ziektebeeld kan lastig zijn. In de helft van de gevallen wordt een goedaardig gezwel in de eierstokken gevonden. Door tijdige herkenning, het starten van immuun remmende behandeling per infuus en verwijderen van een eventueel aanwezig gezwel kunnen patiënten volledig herstellen.’