Poliklinische ACP-gesprekken: zorgpad Ziekenhuis Gelderse Vallei

1. Identificatie en uitnodigen van patiënt

De medisch specialist vraagt zich bij elke patiënt op de polikliniek af of het voor de patiënt van belang is om een poliklinisch ACP-gesprek te voeren. Als hulpmiddel wordt voor de selectie onder andere de ‘surprise question’  gebruikt: “Zou het me verbazen als deze patiënt binnen een jaar overleden is?”

Indien het de medisch specialist niet verbaast (of als er een andere reden is), is een ACP-gesprek geïndiceerd. De medisch specialist legt uit wat een ACP-gesprek inhoudt en nodigt de patiënt uit. Indien de patiënt een ACP-gesprek wenst, ontvangt hij/zij de voorbereidende informatie. 'Nee, het zou me niet verbazen' op de surprise question is niet de enige aanleiding om een patiënt uit te nodigen voor ACP-gesprek, maar kan helpen in het bewustwordingsproces van zorgverleners om patiënten uit te nodigen voor een ACP-gesprek.

Ook andere zorgverleners spelen een rol bij selectie

Aanvankelijk werden patiënten alleen door de medisch specialist geselecteerd en uitgenodigd met behulp van de surprise question. In de praktijk hebben ook andere zorgverleners die betrokken zijn bij de patiënt, zoals verpleegkundigen, een grote rol bij de selectie van patiënten. Zij signaleren wanneer een patiënt worstelt met angsten/zorgen over de toekomst, twijfelt over het starten van een eventuele behandeling, twijfelt over het nut van een ziekenhuisopname etc. en kunnen zorgen dat het gesprek hierover op gang komt.

2. Voorbereiding

De voorbereiding bestaat uit 2 delen: 

1. De zorgverlener krijgt een training in het voeren van ACP-gesprekken: voor de medisch specialist bestaat dit voornamelijk uit de definitie en belang van ACP, uitleg over de organisatie en structuur van de ACP-gesprekken en handvatten voor uitleggen aan de patiënt wat een ACP-gesprek inhoudt. De verpleegkundige wordt aanvullend getraind in het voeren van de ACP-gesprekken aan de hand van de 7-stappen die beschreven staan in de gesprekshandleiding. Daarnaast wordt er getraind op communicatievaardigheden.
2. De patiënt en naaste(n) wordt voorbereid door middel van een brief, folder en voorbereidende vragenlijst: in de brief en folder staat meer informatie over waarom het belangrijk is om een ACP-gesprek te voeren, over het gesprek zelf en meer informatie over behandelwensen. Door middel van de voorbereidende vragenlijst wordt de patiënt gestimuleerd om na te denken wat voor hem/haar belangrijk is in het leven en om dit te bespreken met naaste(n). Op deze manier krijgt de patiënt de kans om voor het gesprek al over deze belangrijke vragen te kunnen nadenken.

3. ACP-gesprek op de polikliniek

Het gesprek vindt plaats op de polikliniek samen met patiënt en naaste(n). De verpleegkundige start het gesprek. In het eerste gedeelte van het gesprek gaat de verpleegkundige in op wat voor de patiënt belangrijk is in het leven. Hierbij staan de vragen uit de voorbereidende vragenlijst centraal. Het gesprek wordt gevoerd aan de hand van de 7-stappen uit de gesprekshandleiding. Deze gesprekshandleiding is ontwikkeld door Ziekenhuis Gelderse Vallei op basis van de stappen van Manu Keirse (1)*. Een samenvatting van de stappen, onderwerpen en voorbeeldzinnen is te vinden in onderstaande tabel en is ook te vinden op het zakkaartje 'Stappenplan ACP-gesprek'. Na ongeveer 45 minuten sluit de medisch specialist aan. De verpleegkundige vat samen wat er tot dan toe besproken is. Als er specifieke behandelwensen besproken zijn, worden deze ook besproken. Eventuele vragen van de patiënt kunnen in deze fase door de medisch specialist beantwoord worden. De medisch specialist kan de besproken behandelwensen verifiëren en vastleggen.

(1)*: Keirse M. Het levenseinde teruggeven aan de mensen. Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen, Wemmel.

4. Documentatie

Na afloop van het gesprek legt de verpleegkundige de inhoud van het gesprek vast in een brief. Hierin worden alle aspecten van het gesprek beschreven. Ook worden de besproken behandelwensen hierin vastgelegd. De medisch specialist accordeert de brief en legt de besproken behandelwensen vast in het elektronisch patiëntendossier. De brief wordt zowel naar de patiënt als naar de huisarts verstuurd.

Indien de patiënt de brief ondertekent, geldt deze als wilsverklaring. In het gesprek wordt benadrukt dat ACP dynamisch is en dat afgesproken behandelwensen altijd aangepast kunnen worden. De patiënt wordt geïnstrueerd om dit opnieuw te bespreken als zijn situatie en/of wensen veranderen. Ook als zorgverlener is het belangrijk om (periodiek) de wensen te blijven (her)evalueren. Ook wordt de patiënt geadviseerd om zijn behandelwensen met de huisarts te bespreken. Van belang is dat ACP een dynamisch proces is waarbij behandelwensen altijd aangepast kunnen worden naar gelang de gezondheid en/of de wensen van de patiënt verandert.