Stoma verzorgen

Verzorging bij een stoma

Het krijgen van een stoma is een ingrijpende gebeurtenis. Er komt veel bij kijken bij de acceptatie dat ontlasting of urine uit de buik komt en dat hiervoor een zakje gedragen moet worden. Om goed met een stoma om te leren gaan, is het belangrijk dat stomadragers er zelf voor leren zorgen.

Douchen en in bad

U kunt met een stoma gewoon douchen en in bad. De moderne opvangzakjes kunnen tegen een stootje en zijn waterbestendig. De zakjes zijn ook vaak voorzien van een koolstoffilter. Dankzij dat filter kunnen gassen reukloos ontsnappen en zwellen de zakjes niet te zeer op, wat bij het dragen hinderlijk kan zijn.

Scheren

Breng op de te scheren huid rondom de stoma een laagje barrièrecrème aan. Deze crème is te bestellen via de stomaverpleegkundige. Scheer met een schoon wegwerpmesje (voor eenmalig gebruik!) met de haarrichting mee, maar van het stoma af. Haren dichtbij de stoma kunt u voorzichtig met een schaar afknippen. Probeer te voorkomen dat u wondjes maakt. Reinig de huid rondom de stoma met gaasjes en water. Dep de huid goed droog. Controleer of de huid weer stroef aanvoelt en breng het opvangmateriaal weer aan. Het gebruik van ontharingscrème kan een vervelende huidreactie geven en wordt afgeraden.

Opvangzakjes

Er zijn veel stomahulpmiddelen verkrijgbaar: opvangzakjes bestaan in verschillende soorten en maten. Er zijn 2 systemen opvangapparatuur: een- en tweedelig. Het verschil is dat bij eendelige opvangzakjes, het zakje en de huidplaat één geheel zijn vormen. Lees meer over opvangzakjes bij stoma en materialen.

Houdt bij de verzorging rekening met het volgende

• verzorg de stoma als de productie minimaal is (meestal 's morgens voor het ontbijt). Wees alert op de hoeveelheid van de productie en de regelmaat
• verzorg de stoma bij voorkeur staand. Vermijd huidplooien door de buikwand te strekken bij het aanbrengen van het systeem
• de opening in de huidplaat moet goed passend zijn: de doorsnede van de opening in de huidplaat moet 1 milimeter groter zijn dan de stoma. Een te grote opening brengt de huid onnodig in contact met ontlasting of urine en geeft kans op huidirritatie. Een te nauwe opening kan stuwing van de stoma veroorzaken. Voor kleine lage stoma's geldt een uitzondering: de opening in de huidplaat moet wat ruimer zijn, omdat de ontlasting anders de huidplaat wegdrukt
• de stoma kan tijdens de verzorging iets gaan bloeden. Dit is niet verontrustend, want het slijmvlies is kwetsbaar. Wanneer het bloeden aanhoudt kunt u even een koud nat gaasje of washandje op de stoma leggen
• gebruik geen olie of vette zalven onder de huidplaat. Gebruik crèmes speciaal ontwikkelt voor stomaverzorging
• gebruik weinig en ongeparfumeerde zeep (hooguit 2 keer per week, pH-neutraal). Zeepresten kunnen huidirritatie veroorzaken onder de huidplaat
• het is niet noodzakelijk de plakresten van de huid te verwijderen. Maak matig gebruik van removers
• de huid niet drogen met een föhn. Hierdoor droogt deze uit en het stoma kan ongemerkt verbranden
• om eventuele geuren te neutraliseren kunnen geur absorberende middelen uitkomst bieden; het afstrijken van een lucifer in het toilet of de badkamer of een streepje tandpasta in het zakje kan ook goed werken

Informatie over stoma materialen

Verzorging eendelig systeem

Bij het eendelig systeem kleeft de huidplaat direct op de huid rondom de stoma. U maakt de stoma en de huid er omheen schoon met lauw water. Dep daarna de huid droog en breng een nieuw zakje aan. Verwissel en leeg tijdig het zakje. Het zakje mag maximaal tot 1/3 zijn gevuld. Te volle zakjes kunnen problemen veroorzaken zoals overlopen bij verschonen. Daarnaast kan het zakje door het gewicht van de plak loslaten en kan de huidplaat loskomen van de huid. 

Verwisselen eendelig systeem

Bekijk deze fotoserie over het verwisselen van het eendelig systeem. 

In dit bestand vindt u de begeleidende tekst. 

Verzorging tweedelig systeem

Bij het tweedelig systeem zijn de zakjes en de huidplaat los van elkaar. Het zakje kan worden verwisseld terwijl de huidplaat 2 tot 4 dagen op de huid kan blijven zitten. De zakjes zijn vaak voorzien van een koolstoffilter. Bij het verwisselen van het zakje, maakt u de stoma en de huidplaat er omheen schoon met lauw water. Dep de huidplaat droog en breng een nieuw zakje aan. 

Verwissel en leeg tijdig het zakje. Het zakje mag maximaal tot 1/3 zijn gevuld. Te volle zakjes kunnen problemen veroorzaken zoals overlopen bij verschonen. Daarnaast kan het zakje door het gewicht van de plak loslaten of kan de huidplaat loskomen van de huid. 

Bij een tweedelig systeem zijn de huidplaten en zakjes met verschillende flensmaten verkrijgbaar. De flens is de verbindingsring. De juiste flensmaat is dat tussen de stoma en de flensrand een vingerdikte ruimte moet zijn. Fabrikanten geven op de achterzijde van de huidplaat vaak aan tot hoever deze maximaal uitgeknipt mag worden.

Verwisselen tweedelig systeem

Bekijk deze fotoserie over het verwisselen van het tweedelig systeem. 

Lees hier de bijbehorende instructie. 

Filters

Buiten het legen en ontluchten mag er geen ontlastingsgeur te ruiken zijn. Ruikt u zichzelf dan komt dat mogelijk doordat het ontluchtingsfilter onvoldoende werkt. Meestal is het een signaal dat het materiaal lekt. Het filter in het stomazakje kan door vochtig worden bij douchen of zwemmen geur doorlaten of juist blokkeren. Hierdoor kunnen de zakjes opbollen. Wanneer er stickertjes in de doos met opvangzakjes bijgevoegd zijn, plak dan voor deze activiteiten het filter hiermee af. Het natte filter kan ook vlekken geven in de kleding. 

Bij een colozakje (gesloten) is het filter vaak na 8 tot 12 uur uitgewerkt. Een ileozakje (leegbaar) heeft vaak een wat langer werkend filter. Wanneer u in de nacht met name last heeft van opbollend zakje, verwissel dan u zakje voor het slapen gaan in plaats van in de ochtend.

Bij vacuüm trekken (de ontlasting zakt niet in het opvangzakje, ook wel pancaking genoemd) helpt het als het filter wordt afgeplakt en er een gaasje in het zakje wordt gedaan.