Voedingsadviezen bij veranderingen in smaak en reuk

Adviezen voor reuk- en smaakverandering bij zoutarme voeding

Hieronder leest u een aantal algemene adviezen bij smaakveranderingen, gevolgd door adviezen toegespitst op de soort smaakverandering (smaaksturing). Deze adviezen zijn specifiek voor zoutarme voeding.

Algemene adviezen

  • Drink minimaal 1,5 liter per dag, voor mensen ouder dan 70 minimaal 1,7 liter. Hiermee voorkomt u uitdroging en heeft u minder snel last van een vieze smaak, een droge mond en misselijkheid. Dit advies geldt niet als u een vochtbeperking heeft. 

  • Door kauwen en zuigen worden de speekselklieren gestimuleerd om dun, waterig speeksel te produceren. Hierdoor kunt u waarschijnlijk beter proeven. Neem iets friszuur om op te kauwen of om op te zuigen, bijvoorbeeld een zuurtje, pepermunt, (suikervrije) kauwgom, zacht snoep of een waterijsje. Ook friszure producten als tomaat, komkommer, augurk, appel en zilveruitjes kunnen helpen.

  • Maak het eten aantrekkelijker door aandacht te besteden aan het uiterlijk van de maaltijd zoals de portiegrootte, de kleurencombinatie, het servies en de omgeving waarin u eet.

  • Het experimenteren met en uitproberen van voedingsmiddelen blijft heel belangrijk. Probeer eens voedingsmiddelen die u voor uw smaak- en reukverandering niet lekker vond. Afhankelijk van de oorzaak, kan de smaakbeleving kan per dag sterk wisselen, dus blijf uitproberen.

  • Breng afwisseling aan in de verschillende smaken. Wissel, zoet, zuur, licht gezouten, hartig en bitter met elkaar af.

  • Roken kan de smaak negatief beïnvloeden.

Adviezen als geuren u tegenstaan

  • Zorg voor frisse lucht tijdens het koken. Zet bijvoorbeeld een raam open of doe een afzuigkap aan tijden het koken en/of het eten. Laat indien mogelijk iemand anders koken.

  • Bereid eten in de magnetron of gebruik kant-en-klaar maaltijden, daarbij komen minder geuren vrij.

  • Probeer de geur van producten die bij u misselijkheid veroorzaken of verergeren te vermijden. Bijvoorbeeld de geur van parfum, eau de cologne, aftershave, sterk ruikende bloemen, schoonmaakmiddelen en waspoeder.

  • Vraag uw omgeving rekening te houden met uw afkeer van bepaalde geuren.

  • Gebruik bekers met deksel en rietje als de geur van dranken tegenstaat.

  • Kies voor koude gerechten en dranken. Eet een gerecht niet warm maar lauwwarm of op kamertemperatuur. Koude gerechten verspreiden namelijk minder geur dan warme. U kunt een warme maaltijd vervangen door een broodmaaltijd of maaltijd-of pastasalade, maak een smoothie van groente en/of fruit of een koude soep zoals Gazpacho. Vervang koffie door ijskoffie, ijsthee, sap of water.

Wanneer uw reukzintuig niet meer goed werkt

Wanneer u niet goed meer kunt ruiken, proeft u het eten ook minder goed (net als bij een verstopte neus). Het is echter belangrijk om te blijven eten, ook al ruikt en smaakt het niet meer als voorheen. Wat kan helpen:

  • Kauw goed, dan proeft u beter.

  • Drink of eet slurpend, daardoor verbetert de geurwaarneming.

  • Laat dranken of soep door de mond ‘rollen’ en zuig tegelijkertijd kleine beetjes lucht naar binnen, daardoor kan de geurwaarneming verbeteren.

  • Probeer of gerechten met een sterke smaak en geur beter gaan, zoals bami, nasi, spaghetti, stamppot, hartige pannenkoeken, chili con/sin carne of pittig gekruid vlees.

Smaaksturing

Bij smaaksturing (verandering in smaak) wordt het eten aangepast op veranderingen in de smaakbeleving. Wanneer u weet wat uw (nieuwe) voorkeuren in smaak, geur, temperatuur en structuur zijn, kunt u hier rekening mee houden bij de keuze en de bereiding van uw eten. Op www.smaakcheck.nl kunt u een smaaktest doen om meer inzicht te krijgen in uw eigen smaak en smaakvoorkeuren.

Afhankelijk van uw voorkeur voor smaak, geur, structuur en temperatuur, vindt u hieronder bijpassende adviezen. Soms zijn tips (zoals die voor vlees en suiker) tegenstrijdig met de adviezen die gelden in de Schijf van Vijf. Soms is het een tijdelijke situatie en is het in deze situatie dan ook niet erg om wat meer vlees, zout of suiker te eten. Het kan bijvoorbeeld belangrijker zijn om voldoende te eten om op krachten te blijven om een behandeling zo goed mogelijk te kunnen doorstaan. Mag u om medische reden weinig zout, dan zijn een aantal tips niet geschikt. Overleg zo nodig met een diëtist.

Ik heb minder of geen smaak en/of ik ruik weinig

Maak, als u weinig meer proeft, gebruik van voedingsmiddelen met sterke of frisse smaken, voeg iets krokants aan uw eten toe of kies voor een andere bereidingswijze.

Voeg sterke of frisse smaak aan uw eten toe:
  • Azijn, citroen, limoen, yoghurt, vers fruit, bosuitjes, bleekselderij, knolselderij, paprika, pastinaak, tomaat, ui, venkel, gekonfijte gember
  • Pikant gekruide voedingsmiddelen
  • Vruchtencompôte

Voeg iets krokants aan eten toe:
Croutons, gehakte nootjes, geroosterde pitten en zaden, komkommerstukjes

Gebruik verse kruiden of specerijen met een sterke smaak:
Basilicum, cayennepeper, chilipeper, citroenmelisse, dille, dragon, gember, kaneel, kardemom, kerrie, knoflook, koriander, kruidnagel, laurier, munt, nootmuskaat, rozemarijn, selderij, steranijs, tijm, verse peper, witte peper

Probeer iets nieuws:
  • Bakken of grillen (in plaats van koken) geeft meer smaak
  • Een scheutje geurige azijn bij de hutspot.
  • Toetjes, ontbijtgranen en pap met kaneel, kardemom, speculaaskruiden of nootmuskaat
  • Cranberrycompote, appelmoes of perzik bij de maaltijd
  • Vlees(vervangers) marineren in bijv. vruchtensap met azijn
  • Groenten grillen met verse kruiden


Alles smaakt anders. Ik heb een voorkeur voor zoet


Voeg zoete smaken aan uw eten toe:
  • (Basterd)suiker, bruine suiker, jam, honing, stroop (allerlei soorten), vruchtensiroop
  • Melk- of roomsaus of boter bij groente
  • Vers fruit, gedroogd fruit (zoals rozijnen, abrikozen, appel)
  • Vruchtencompôte, zoals appel-, peer- of cranberrycompote
  • Chutney, gembersiroop

Gebruik verse kruiden of specerijen:
Basilicum, dille, kardemom, komijn

Kies eens voor:
  • Pompoen, rode paprika, ui, wortel, zoete aardappel
  • Zoete dranken met koolzuur
  • Kies eens voor een zoete aardappelstamppot of probeer geweld gedroogd fruit (zoals tutti fruti), stoofpeertjes of appelmoes bij de maaltijd


Alles smaakt anders. Ik heb een voorkeur voor zuur


Voeg zure smaken aan uw eten toe:
  • Citroen, limoen
  • Crème fraîche, zure room, yoghurt
  • Dressing van olijfolie, azijn, wijnazijn, dragonazijn, peper
  • Azijn, augurkjes, blokjes tomaat, citroensap of -rasp, limoen, zure wijnsaus

Gebruik verse kruiden:
Citroenmelisse, dille, peterselie

Kies eens voor:
  • Andijvie, postelein, tomaat
  • Bessen
  • Groenten als rauwkost
  • Zure dranken, zoals karnemelk, citroenlimonade, bitterlemon


Alles smaakt anders. Ik heb een voorkeur voor zout

Voeg natriumarme, zoute smaken aan uw eten toe:

Zwitserse strooikaas, natriumarm bouillonblokje

Gebruik verse kruiden en specerijen:
Peterselie, bieslook, kardemom, lavas

Kies eens voor:
Maaltijdsoep zelfbereid met weinig zout, stamppot, salade

Ik heb een voorkeur voor bitter


Voeg bittere smaken aan uw eten toe:
  • Marmelade
  • Lente-ui
  • Crème fraîche, yoghurt
  • Dressing met azijn, dragonazijn, citroen, wijnazijn

Gebruik verse kruiden en specerijen:
  • Koriander, kurkuma / geelwortel, laos, verse koriander
  • Basilicum, bladselderij, dille, groene kruiden, komijn, laurier

Kies eens voor:
  • Andijvie, paksoi, paprika, rucola, spinazie, witlof
  • Grapefruit, rabarber
  • Koffie, dranken met koolzuur, bitter lemon, tonic

Ik heb een voorkeur voor umami


Voeg hartige smaken aan uw eten toe:
  • Balsamico azijn
  • Zoete tomaat
  • Boter
  • Paddestoelenbouillon 
  • Gember (vers, siroop of pasta)
  • Gedroogde uitjes
  • Gedroogde lavas
  • Pijnboompitten
  • Rode ui
  • Zwitserse strooikaas

Gebruik verse kruiden en specerijen:
Basilicum, dille, koriander, gember, kardemom, peterselie

Kies eens voor:
Bami of nasi


Ik proef te veel. Ik heb een te sterke smaak


Gebruik neutrale smaken:
  • Gekookte aardappelen of aardappelpuree
  • Bereid sterker smakende groenten in melksaus
  • Ei
  • Fruit, vers of fruitmoes
  • Honing
  • Neutrale zuivelproducten: melk, room, pap
  • Neutrale graanproducten: brood, beschuit, rijst, pasta
  • Salades
  • Worteltjes, doperwtjes
  • Droge biscuits, lange vingers, eierkoeken met boter

Kijk naar de temperatuur van je eten:
  • Warme gerechten zijn sterker van smaak dan koude gerechten
  • Probeer uit bij welke temperatuur eten het beste smaakt


Eten vind ik niet lekker smaken. Alles heeft een metaalsmaak


Voeg smaken aan je eten toe:
Geraspte wortel, kaneel, honing

Gebruik verse kruiden en specerijen:
Basilicum, kaneel, oregano, peper, tijm

Kies eens voor:
  • Koude gerechten
  • Een vieze smaak kan ook het gevolg zijn van een droge mond
  • Goede mondverzorging, extra spoelen en drinken voor het eten om die smaak weg te spoelen kan soms helpen
  • Plastic bestek

Kies niet voor:
  • Metaal bestek
  • Ingeblikte voedingsmiddelen
  • Vermijd een korte periode ijzerrijke producten zoals spinazie en rood vlees
  • Probeer het daarna weer voorzichtig uit


Eten vind ik niet lekker smaken. Het heeft een vieze smaak (algemeen, karton, bittere smaak)


Voeg frisse, zure en fruitsmaken aan je eten toe:
  • Friszure smaken, zoals vers fruit, yoghurt, room, crème fraîche
  • Sterke smaken, zoals basilicum, citroen, pepermunt
  • Fruitsmaken, zoals cranberrycompôte, appelmoes, perzik, fruit uit blik, dubbeldrank of perensap

Voor het wegnemen van een bittere smaak helpen vaak:
  • Knoflook, koriander
  • Room
  • Waterkers

Kies eens voor:
  • Citroen of komkommer toevoegen aan water
  • Vlees(vervangers) combineren met iets friszoets, zoals cranberrycompôte, appelmoes of perzik, of marineren in bijvoorbeeld vruchtensap met azijn
  • Yoghurt met fruit
  • Sperziebonen, worteltjes of doperwten in plaats van bittere groenten als witlof, andijvie of spruiten
  • Een vieze smaak kan ook het gevolg zijn van een droge mond
  • Goede mondverzorging, extra spoelen en drinken voor het eten om die smaak weg te spoelen kan soms helpen
  • Gebruik bij voorkeur porselein of aardewerk servies. Plastic servies kan een plastic bijsmaak geven


Ik heb behoefte aan meer structuur, aan meer krokante onderdelen in het eten


Voeg structuur aan je eten toe:
  • Gedroogde uitjes
  • Krokant eten zoals geroosterd brood of crackers, of iets met een korstje zoals zelf gepaneerd vlees (kant en klaar gekocht bevat zout), vis, kaas, ovenschotel met korstje
  • Ongezouten noten en geroosterde pitten en zaden
  • Muesli
  • Rauwkost, zoals komkommer 

Gebruik verse kruiden:
Citroenmelisse, dille, peterselie

Kies eens voor:
  • Doe extra croutons of komkommerblokjes in de soep, saus of op de maaltijd
  • Strooi gehakte nootjes over een toetje


Ik heb behoefte aan smeuïg en zachter eten


Voeg toe:
  • Boter, room, crème fraîche
  • Koude sauzen, zoals mayonaise, of andere kant-en-klare saus
  • Melk, pap, vla of yoghurt, room, boter
  • Warme sauzen, jus

Kies eens voor:
  • Gebruik extra jus of saus
  • Voeg mayonaise toe aan de warme maaltijd


Afkeer van eten

Door smaak- en reukverandering kunt u een afkeer krijgen van bepaalde voedingsmiddelen. Dan treedt bijvoorbeeld een afkeer op van warme producten die sterk ruiken, zoals koffie, vlees en de warme maaltijd.

Een herinnering aan een onaangename gebeurtenis kan een afkeer van bepaalde voedingsmiddelen opwekken. Producten die worden gegeten tijdens een periode waarin u erg misselijk bent, kunnen nog lange tijd tegenstaan.

Adviezen bij afkeer van eten

  • Als bepaalde voedingsmiddelen u echt tegenstaan, probeer ze dan niet alsnog te eten. Vaak ontneemt het u de eetlust.

  • Als u chemotherapie ondergaat, kan het voorkomen dat u een afkeer ontwikkelt voor het voedsel dat u vlak voor het toedienen van een chemotherapie heeft gegeten. Probeer daarom ongeveer een uur voor aanvang van de behandeling zo weinig mogelijk of helemaal niets te eten.

  • Probeer een vervanging te zoeken voor voedingsmiddelen of gerechten die u tegenstaan. Bijvoorbeeld warme chocolademelk in plaats van koffie.

Variatiemogelijkheden

In plaats van een warme maaltijd kunt u bijvoorbeeld een derde broodmaaltijd, een maaltijdsalade, een koude pasta of een maaltijdsoep gebruiken. Het is belangrijk dat u alle benodigde voedingsstoffen binnen krijgt. Daarom is het wenselijk dat de vervanging bestaat uit tenminste één voedingsmiddel uit elke van de onderstaande vier hoofdgroepen:

  1.  Brood en broodvervangers (beschuit, crackers, pap, roggebrood), aardappelen, rijst, pasta of peulvruchten
  2.  Groente en fruit
  3.  Melk en melkproducten, kaas, vlees, vegetarische vervanger, vis, kip, ei of tahoe
  4.  Halvarine, margarine, roomboter of olie

De warme maaltijd kunt u vervangen door de volgende gerechten:

  • een broodje met margarine/roomboter, belegd met minder zoute kruidenkaas, een schaaltje vruchtenyoghurt en een glas vruchten- of groentesap
  • een schaaltje yoghurt met cruesli, een beschuit besmeerd met margarine/roomboter, belegd met aardbeien en suiker en een kopje thee 
  • een plak roggebrood besmeerd met margarine/roomboter en belegd met ei, een stuk fruit en een glas (karne)melk
  • een bord pap, een schaaltje geweekte pruimen en een beker karnemelk
  • een stukje groentequiche, een glas (versgeperst) sinaasappelsap en een schaaltje vruchtenkwark
  • een tosti kaas-ananas, een klein schaaltje rauwkost en een beker (karne)melk. Gebruik minder zoute kaas
  • een bolletje kant- en klare huzarensalade, geserveerd met bijvoorbeeld stokbrood. Eet daarbij ook een stuk fruit of een schaaltje vruchtenyoghurt
  • een bolletje kant- en klare zalm- of aardappelsalade, met een snee geroosterd brood en aangevuld met fruit of een glas vruchtensap

Vlees is een belangrijke bron van eiwit, die u nodig heeft voor herstel. In plaats van het stuk warme vlees bij de warme maaltijd kunt u ook nemen:

  • een afgekoeld stukje vlees of vleeswaren. U kunt deze vleeswaren ook als extraatje tussen de maaltijden door nemen
  • kip (afgekoeld of warm), (gerookte) kipfilet in een salade, kipnuggets
  • gebakken of gestoofde vis, (broodje) haring met uitjes, tonijn uit blik of gerookte zalm of makreel (op toast)
  • kaas, bijvoorbeeld geraspte kaas over een pasta, blokje kaas als tussendoortje of op een toastje
  • vegetarische producten zoals tempé, tahoe, sojaburgers en peulvruchten zoals linzen, bonen en erwten (bijvoorbeeld erwten- of linzensoep). Let op: kant en klare vegetarische vervangers zijn vaak heel zoutrijk
  • ei of omelet

Bron: voedingenkankerinfo.nl