Schaamte alom bij mensen die laaggeletterd zijn

Esther in ‘t Veld is taalambassadeur in Gelderland. Ze vraagt aandacht voor mensen die laaggeletterd of analfabeet zijn. En dat zijn er meer dan je denkt. Zo’n tien procent van de bevolking. Esther is zelf ook laaggeletterd. Dat zou je niet zeggen als je haar ontmoet. Ze praat voor tien. En alles wat ze zegt, heeft zeggingskracht. Esther leest en schrijft vooral slecht. Ze heeft een moeilijke start gehad tijdens de geboorte en ziet en hoort daarom ook minder. Onze vraag aan haar: ‘Kun je ons, zorgverleners in het ziekenhuis, tips geven waardoor we beter omgaan met mensen die laaggeletterd zijn?’

Signaal

Esther: ‘Je ziet het niet aan mensen. Daarom herken je het niet goed. Maar mensen die laaggeletterd zijn, kijken vaak erg om zich heen. In een ziekenhuis is veel op tekst gericht. Alleen al de weg vinden is moeilijk. Daarom is het fijn dat vrijwilligers je opvangen beneden in de hal. Een ander signaal is dat mensen niets durven te vragen. Nee, dat geldt niet voor mij, ik ben de schaamte voorbij. Ik ga juist moeilijke dingen aan. En ik laat me niet snel uit het veld slaan. Maar de meeste mensen die niet goed kunnen lezen en schrijven zijn goed in smoesjes verzinnen: ‘Ik neem de brief wel mee naar huis.’ Of: ‘Ik ben mijn bril vergeten’. De schaamte bij laaggeletterden is extreem. Vooral bij oudere mensen. Het is ook vreselijk als je je eigen kleinkind niet kunt voorlezen. Vaak gaat het van generatie op generatie. Zo belangrijk om dat patroon te doorbreken, daarom ben ik ook taalambassadeur.’

Respect

Wat raad je dokters en verpleegkundigen aan om te doen? Esther: ‘Blijf altijd naast iemand staan. Let op bij recepten, en bied aan ‘zal ik die even met u doornemen? Dat geldt ook voor instructies voor toediening, neem die stap voor stap door. Kom de patiënt tegemoet. Ga niet voor of achter iemand staan, heb respect. Mensen vinden het zo lastig om voor laaggeletterdheid uit te komen. Neem iemand ook mee naar een rustige plek en neem stap voor stap de brief door. Of doe even het gordijn dicht en doe het samen. Of vraag een vrijwilliger als je er zelf geen tijd voor hebt. Let verder op briefjes op de deur met een instructie. Mensen vluchten daarvoor. Zij kunnen het niet lezen. Maak de bewegwijzering gemakkelijker, dat is echt moeilijk in het ziekenhuis! Verder zou ik ook graag willen helpen met folders. Zijn ze begrijpelijk? Welke woorden zijn makkelijker te maken? Ik ben hier ook patiënt. Ik heb eigenlijk wel goede ervaringen. Maar ik neem dan ook meestal mijn moeder mee. Dus dat is meteen mijn laatste tip: neem iemand mee die wel kan lezen en schrijven. Desnoods een vrijwilliger.